Dag van de Arbeid, waarom maken we daar niet meer werk van?

Maar waarom vieren wij zelf de Dag van de Arbeid niet wat grootser?

Op de Dag van de Arbeid, je kan het al zien aan de naam, is er speciale aandacht voor mensen die hard aan het werk zijn. In de meeste Europese landen betekent dit een vrije dag voor de noeste arbeiders, in Nederland niet.

De Dag van de Arbeid is in het leven geroepen in 1889, tijdens het eerste congres van de internationale socialistische organisatie Tweede Internationale. Dit was een was een internationale organisatie voor socialistische politieke partijen en vakbonden.

Tijdens dit congres werd besloten om het jaar er op, op 1 mei, te gaan demonstreren voor de rechten van de arbeiders. Groot deel van de inzet van de demonstratie was een werkdag van acht uur. "Er was tot dan toe geen enkele beperking voor werkgevers. Twaalfurige werkdagen, de hele week lang, waren heel normaal", vertelt Lex Heerma van Voss, onderzoeker bij het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis bij de NOS.

Daarnaast werd er gedemonstreerd voor betere arbeidsomstandigheden, kiesrecht voor arbeiders en, ook niet onbelangrijk, wereldvrede. Deze demonstratie op 1 mei 1890, die zowel in de VS als in een groot deel van Europa werd gehouden, was de eerste editie van de daarna jaarlijks terugkerende Dag van de Arbeid. In Nederland wordt vanaf 1890 ieder jaar op 1 mei gedemonstreerd. Pas bijna dertig jaar later hebben die betogingen het beoogde resultaat: de achturige werkdag en het kiesrecht voor arbeiders worden in 1919 ingevoerd.

Zoals gezegd, is 1 mei in Nederland geen officiële feestdag, en dus geen vrije dag. Samen met Denemarken zijn we daarin het enige land in Europa. De reden hiervoor ligt deels in de feestdagen die we al wél hebben: Koninginnedag vierden we altijd op 30 april, kort daarna is het 5 mei, wat eens per vijf jaar een vrije dag is, en we zijn voornamelijk vrij op kerkelijke feestdagen, zoals met Kerstmis, Pasen, Pinksteren en Hemelvaart.

Bovendien is het in Nederland gebruikelijk om te onderhandelen in plaats van te staken of te demonstreren, waardoor de protesten niet zo heftig en memorabel waren als in bijvoorbeeld Frankrijk, Duitsland of Spanje. Hierdoor is de betekenis van de Dag van de Arbeid in Nederland steeds meer naar de achtergrond verdwenen, denkt vakbond FNV.

Deze vakbond vindt het jammer dat 1 mei geen nationale feestdag is in Nederland. "Wij willen wel één keer per jaar stilstaan bij het belang en de kracht van de vakbeweging", zegt voorzitter Tuur Elzinga tegen NOS. "De vakbond is niet alleen iets van vroeger, maar juist nu van groot belang. Het is echt geen luxe en niet iets uit de tijd van opa en oma."

Overigens werd de Dag van Arbeid tot de jaren zestig groots gevierd in Nederland. Zo waren er bijvoorbeeld optochten in de grote steden. Volgens sommigen was 1 mei voor communisten en socialisten wat kerst is voor de christenen.

We zijn dus niet vrij, en de jongere generatie heeft waarschijnlijk steeds minder besef van wat de Dag van de Arbeid eigenlijk is. Toch is de essentie van deze dag niet helemaal verdwenen: in een aantal cao's staan afspraken over 1 mei. Zo mogen schoonmakers vrij nemen op ofwel hun verjaardag ofwel op 1 mei, en bij sommige gemeenten kunnen medewerkers kiezen tussen 1 mei of een andere dag van het jaar.

FNV-voorzitter Elzinga noemt 1 mei niet een kwestie die bij cao-onderhandelingen bovenaan het wensenlijstje staat. "Maar bij tijd en wijle spreken we wel af dat het een vrije dag is."

Ook de medewerkers van FNV zelf hebben op 1 mei een vrije dag. De vakbond zelf organiseert sinds 2015 op de Dag van de Arbeid een bijeenkomst in Amsterdam. "We willen 1 mei claimen om onze strijd en successen te vieren. Sinds 2015 wordt dat steeds een beetje uitbundiger. Vorig jaar hadden we rond de 6.000 mensen op de been."